MAAKBAARHEID: DE ONTTOVERING
Er waart een spook door de westerse wereld. Het spook van de maakbaarheid. De gedachte ,dat het leven is te maken, maakbaar is,is diep geworteld in het westerse denken van dit moment. Veel mensen verkondigen dat en verdienen er een flinke boterham mee.En daarmee maken ze veel mensen niet gelukkiger. Want wat als jij er niet in slaagt, je leven te maken, dan ben je een loser en losers doen niet mee in onze westerse zogenaamd maakbare samenleving.
Het leven is een mysterie,althans,volgens mij. En dat houdt in dat we het niet weten,ook al weten we wat.
En ik ben het met Jung eens,die schreef:"Hoe meer we de wereld wetenschappelijk zijn gaan begrijpen,des te sterker is onze wereld ontmenselijkt. De mens voelt zich in de kosmos geïsoleerd,nu zij de verbinding met de natuur verloren heeft. wij hebben de dingen van hun mysterie en van hun goddelijkheid berooft. Wij hebben ons bevrijd van het zogenaamde bijgeloof waardoor we aan de genade van onze psychische onderwereld zijn overgeleverd" En gaat Jung verder:"geen enkele rivier bevat nog een geest,geen berggrot de woonstede van een groot demon,geen slang de belichaming van de wijsheid,geen boom het levensprincipe van de mens. Er zijn geen stemmen meer die via dieren,planten,stenen tot de mens spreken en hij spreekt er ook niet mee op grond van het geloof dat zij niet kunnen luisteren".
Wellicht dat deze gevoelde afwezigheid het relatieve succes van inheemse tradities,zoals bijvoorbeeld die van de Queros uit Peru verklaart.Terug naar het onderwerp de maakbaarheid van samenleving en individu of anders gezegd: de onttovering
En het is niet alleen zo,dat individuen dit verkondigen, ook in de politiek kom je die overtuiging tegen. En het opvallende is, dat dit door alle partijen in het ,overigens weinig betekenisvolle links-rechts schema wordt - al dan niet verhuld-gepraktiseerd. Hierbij is het nog eens extra opvallend, dat in Nederland “rechts” erin is geslaagd de maakbaarheid zo te framen, dat het iets van Links zou zijn. Niets is minder waar voor de beschouwer die bereid is verder te kijken dan de oppervlakkige waarneming en/of de framing voor lief te nemen.
Hoe ik hierbij kom? wel, door naar mijn eigen leven te kijken en naar dat van anderen. Laat ik beginnen met mezelf.
Een jongetje van 9 jaar. Een boek op school met een plaatje van een bananenboom en een Afrikaans jongetje. Dat mannetje van 9 komt thuis en vertelt zijn moeder: Ik ga naar Afrika, daar groeien bananen(die vindt hij lekker)en kan ik dan net zo veel eten als ik wil en dan ga ik die jongetjes daar leren voetballen.
De moeder reageert dan als volgt: Oh,dan moet je naar de Witte Paters,die werken in Afrika.
Dat is goed,zegt ons mannetje. Weet hij echter veel. En het wordt zo geregeld, dat hij als hij 12 is, naar het seminarie van de witte Paters in Santpoort gaat. Een grote teleurstelling! Hij wilde naar Afrika en nu is hij weg van huis en haard en geen Afrika,geen bananen. Wel voetballen. Dat wel.
Goed , na twee jaar komt ie thuis en gaat naar het gymnasium. Hij blijft zitten. En hij besluit naar de mulo te gaan waar zijn vriendjes van het voetballen ook op zitten.Althans de meesten. Hij kon naar de tweede,maar wilde niet weer achter zijn met vakken zoals op het gym en begon in de eerste. Althans de meesten.Hij haalt zijn diploma en wil sportleraar worden. Doet examen,een hele dag op CIOS in een groot gebouw, waar zijn zoon,overigens, vele jaren later trouwt. Eind van de dag een gesprek met de directeur. Ik raad je aan niet naar het CIOS te gaan. Je kunt het aan, dat is het punt niet. Maar afgestudeerd en aldus werkzaam verveel je al binnen een week te pletter.Ga naar de HBS en als je daar mee klaar bent en je wilt het alsnog, ga dan naar de academie voor lichamelijke opvoeding. Aldus geschieden. De jongeman gaat naar de HBS en denkt nooit meer aan het CIOS of Academie voor Lichamelijke opvoeding. Slaagt voor de HBS en gaat Politieke en Sociale wetenschappen studeren, daarmee gehoor gevend aan iets dat al heel lang onbewust en soms bewust aanwezig was,maar niet leidend voor zijn stappen op zijn levenspad(zie ook in het boek: van der geesten,mijn weg naar God en Godinne. Een boek in het genre: spiritual memoirs. Hopelijk eind 2015 gereed).
Nou waarom dit lange verhaal. Om te laten zien, dat er niets is gemaakt in zijn leven in de zin van een vooropgesteld plan van een 9 jarig kind om vele jaren later te gaan studeren. En:
- als dat boek er niet was geweest
- - hij niet was geraakt door dat plaatje
- -hij zich niet had geuit tegen zijn moeder: ik ga naar Afrika
- zijn moeder niet had gezegd: oh dan moet je naar de Witte Paters
- die directeur graag een student had willen binnen halen ondanks de test
was hij niet gaan studeren,want daar was niemand in zijn familie die daar ook maar aan zou hebben gedacht. Het mysterie van het leven brengt hem daar waar de weefsters van zijn leven hem hebben wil. En hij speelt daar in een rol, net zo als anderen. Maar maakbaar: vergeet het. Op ziels niveau wellicht wel, maar dan volstrekt onbewust…..
Een ander voorbeeld. Een man op vakantie. Fietst op een berg en komt te vallen. In coma en natuurlijk vraagt zijn vrouw dat hij uit coma komt. Aldus geschiedt. De man kan dan in wezen niet praten en is volledig op hulp aangewezen. Dat gaat zijn vrouw doen. Tegen adviezen van professionals in. Die haar dat allemaal uit haar hoofd proberen te praten. Hij moet naar een instelling. Niet dus.
Was dit maakbaar, in de zin van een vooropgesteld plan? Nee, natuurlijk niet. Op ziels niveau zou dat kunnen en dan betreden we een terrein van het niet weten. wederom zou ik haast willen zeggen.Ook een terrein waarop ik heel voorzichtig wil zijn, juist ook, omdat we hier nog zo verdomd weinig van weten. De wetenschap is heel knap,tot op zeker niveau. Op ziels niveau laat de wetenschap, die eigenlijk kennis schap zou moeten heten, wetenschap werd het laatst bedreven door Einstein, het gaat dan om weten gecombineerd met kennis.,
het afweten. En zeker de medische wetenschap laat het afweten..En als die het niet laat af -weten, denk aan Pim van Lommel dan wordt je beschimpt.
Daar komt nog iets anders bij. Voor meer dan 90 % worden wij aangestuurd door ons verleden.
Derhalve ook niet bepaald zelf-sturend te noemen. En dat verleden gaat ver, niet alleen onze jeugd in dit leven, ook het leven in de baarmoeder en vorige levens zijn van invloed op ons huidige leven. Is dan een term als maakbaarheid van ons leven niet zeer misleidend.
Aleid Truijens schrijft in de Volkskrant van 24 oktober 2015: “” je voelt al gauw een loser zonder passie of groot talent. Goed genoeg is nooit goed genoeg. Een baan, man of vrouw kan altijd leuker, als je maar beter je best doet. Geluk is mij als ideaal veel te hoog gegrepen. Geluk is geen keuze, wat al die glimlachende hoofden ook beweren bij de cursussen en boeken die ze willen verkopen. Wie googlet op remedies tegen de quaterlifecrisis - of midlifecrisis die er natuurlijk opvolgt- krijgt ongevraagd tips voor “365 Dagen succesvol” en “”
Tien stappen naar het geluk” in het gezicht gesmeten. Daarvan zou ik, toch al tobbend en aan mezelf twijfelend, pas echt de zenuwen krijgen. Geluk is geen mensenrecht, geen na te streven doel, maar een genade. We hompelen van crisis naar crisis en soms, als we even niet opletten, komt het geluk klapwiekend langszij. Geluk is een gelukje, ik vind dat een geruststellende gedachte……. aldus Truijens…..Ik heb het hier overgenomen ,omdat het ons weer met beide benen op de grond zet. Ben ik het met haar eens ?. Ook weer niet helemaal. Het nuanceert en relativeert wel, dat we geluk aan onszelf te danken hebben. Sturen we dan helemaal niet. Dat ook weer niet. Er zijn genoeg momenten geweest die bepalend zijn geweest en ik keuzes heb gemaakt. In de gedachte, dat dan weer wel, dat ik dat in vrijheid deed , edoch een gevangene van mijn verleden was. Dan maar niet streven naar geluk? Dat nou ook weer niet. Tenslotte ben ik besmet geraakt met artikel 1 uit de rooms-katholieke catechismus, die ik uit mijn hoofd moest kennen en vaak moest opdreunen. Waartoe zijn we op aarde? Het antwoord luidde: we zijn op aarde om hier en in het hiernamaals gelukkig te zijn. Of stond er worden. Dat weet ik niet meer. Dat die zelfde rooms-katholieke zijn uiterste best heeft gedaan je van alles in te prenten, dat dit streven zo niet onmogelijk dan toch wel een leven lang hard werken met zich bracht, is een ander verhaal. Dus toch streven naar geluk? Ach wat is geluk? ik zou het mooi vinden als ik er in zou slagen een hemel op aarde te realiseren. Hoe? Door te zijn met al wat er is. Niet alleen met de voor de hand liggende gebeurtenissen, ervaringen, gevoelens, emoties. Ook met de mensen die staan te schreeuwen, dat ze geen vluchtelingen willen of roepen, dat ze moeten oprotten. Ook met mensensmokkelaars, met de Wilders in mezelf. Het is ook allemaal een deel van mij, anders kon ik het niet waarnemen.En ook door me te verbinden met de natuur, de kosmos. Kortom door te zijn. Zonder oordelen. Alleen zijn met al wat is. Haalbaar? Ik heb geen idee en je hoeft niet te hopen om toch te kunnen handelen en streven. En te accepteren, dat het leven een mysterie is en zal blijven voor ons mensen. En te vertrouwen op mijn innerlijk kompas en niet te laten afleiden door al het rumoer om me heen..Ja , geluk is een staat van genade en hard werken. Iedere dag weer. Zonder dat succes verzekerd is. Een mooie uitdaging dus!
